Ik weet wat jij denkt…

AI-teksttools zoals ChatGPT zijn gebaseerd op de logische volgorde van woorden of woordreeksen. De zin “ik zag een hond” vult het AI-programma aan met het woord “met” of “die”, afhankelijk van welke woorden erop volgen: “ik zag een hond met drie poten” of “ik zag een hond die wegrende”.
Uit recent onderzoek blijkt dat woorden verschillende gebiedjes van het menselijk brein activeren. In een zogenaamde fMRI-scanner (een uiterst krachtige MRI-scanner) kunnen onderzoekers van de Universiteit van Texas zien welk gebiedje in een brein oplicht als je een bepaald woord hoort, leest of er alleen al aan denkt. Het AI-programma kan met 80% nauwkeurigheid voorspellen of je na de zin “ik zag een hond” denkt aan het woord “met” of “die”.
Het programma kon met redelijke nauwkeurigheid navertellen welk verhaal iemand had geluisterd, of welk filmpje hij/zij had bekeken. Als je alleen de door de computer gegenereerde versie van het verhaal hebt gezien, kun je negen van de zestien vragen over het door de proefpersoon gehoorde verhaal goed beantwoorden.

Haken en ogen

Uiteraard zitten hier nog veel haken en ogen aan. Als een proefpersoon niet meewerkt, wordt het ‘gedachtenlezen’ een stuk moeilijker, en een fMRI-scanner is een ongelooflijk krachtig en groot apparaat; als je ernaast staat met een sleutelbos in de broekzak, vliegt deze door je kleding naar buiten.
Maar toch, de ontwikkelingen gaan snel. Behalve taal, is het immers ook al mogelijk beelden te reconstrueren die een proefpersoon gezien heeft. De opmerking van George Orwell in 1984 dat je alleen nog privacy in je eigen schedel hebt, lijkt snel teniet gedaan te worden. Vandaar de groeiende bezorgdheid van wetenschappers en de oproep aan de politiek om in te grijpen.
Zo blijkt ook uit het opstappen van AI-pionier Geoffrey Hinton bij Google. Deze 75-jarige Brits-Canadese computerwetenschapper wordt ook wel de 'godfather van kunstmatige intelligentie' genoemd. Hij stond in de jaren 80 aan de wieg van de technologie die nu door AI-systemen als ChatGPT gebruikt worden, het zogenoemde ‘deep learning’.
Hoewel Hinton zijn vertrek bij Google nadrukkelijk niet uitlegt als kritiek, pleit hij wel voor AI-wetgeving, zoals de AI Act waar de Europese Commissie aan werkt. Deze moet AI-systemen gaan categoriseren en aan banden leggen.